گشنیز
نام تجاری گیاه:
Coriander
نام علمی گیاه:
.Coriandrum sativum L
تاریخچه:
گشنیز گیاه یکساله، علفی و از خانواده چتریان (Apiaceae یا Umbelliferae) است. در دماهای بالای 4 درجه سانتیگراد جوانه میزند اما دمای مطلوب برای ژنوتیپهایی با میوههای کوچک 20-17 درجه سانتیگراد و ژنوتیپهایی با میوههای بزرگتر 27-22 درجه سانتیگراد است. پس از افزایش طول ساقه، گشنیز به دماهای پایین حساس ولی به خشکی مقاوم میشود. فرآیند کامل گلدهی آن در آب و هوای سرد و بارانی به طور قابل توجهی طولانیتر میشود در نتیجه تعداد میوهها کاهش مییابند یا چندین میوه تنها یک مریکارپِ حاوی یک دانه خواهند داشت. میوههای گشنیز تقریبا گرد هستند و از دو مریکارپ که هر کدام حاوی یک دانه است، تشکیل شدهاند. مریکارپ جزیی از میوه است که در زمان بلوغ از هم جدا میشود. دانههای گشنیز سبز مایل به قهوهای و بسیار معطر هستند. درباره خاستگاه اولیه گیاه گشنیز اطلاعات کمی وجود دارد، اگرچه به طور کلی گفته میشود که گشنیز بومی نواحی جنوبی اروپا و غربی مدیترانه است. کارشناسان معتقدند که کاربرد آن حداقل به 5000 سال پیش از میلاد مسیح برمیگردد.
نام گشنیز از واژههای یونانی (koros) به معنی (حشره) یا (koriannon) به معنی (ساس) مشتق شده است.
نام آلمانی ” Wanzendill” و نام روسی ” klopovnik” این گیاه نیز از کلمات آلمانی و روسی به معنی (ساس= Bug) مشتق شدهاند. این بو توسط ترکیبات آلدهیدی متفاوت موجود در روغن ضروری گیاه سبز ایجاد میشود. در طول رسیدن گیاه، این ترکیبات آلدهیدی ناپدید میشوند. در برخی منابع به شاخ و برگ گشنیز cilantro و به دانههای معطر آن coriander میگویند.
خواص
1- کاهش اضطراب و استرس
کاربردهای بالینی بنزودیازپینها به عنوان ضد اضطراب با عوارض جانبی ناخواسته آنها محدود میشوند. در طب سنتی ایران گشنیز برای تسکین اضطراب و بیخوابی توصیه شده است.
در سال 2011 مطالعهای با هدف آزمایش اثر ضد اضطرابی عصاره آبی دانه گشنیز در مدل حیوانی انجام و نتیجه آن در مجله IJRPC منتشر شد.
اثر ضد اضطراب عصاره آبی دانه های گشنیز در دوزهای 50، 100 و 200 (میلی گرم بر کیلوگرم، درون صفاقی) در موشهای آلبینو جنس نر با استفاده از تست elevated plus- maze آزمایش شد. مدل رفتاری elevated plus- maze ابزاری برای سنجش اضطراب است. در این مدل رفتاری، عصاره آبی در دوز 200 (میلی گرم بر کیلوگرم) اثر ضد اضطرابی نشان داد.
2- ضد افسردگی
مطالعهای با هدف آزمایش مکانیسم احتمالی عملکرد عصاره آبی دانه گشنیز بر سیستم عصبی مرکزی موشها انجام شد. براساس نتایج گشنیز اثر شبه ضد افسردگی داشت و در دوزهای 200 و 400 (میلی گرم بر کیلوگرم، خوراکی) بهطور قابل توجهی زمان بیحرکتی را در طول آزمون معلق ماندن دُم (TST)کاهش داد. عصاره دی اتیل اتر دانههای گشنیز اثر ضد افسردگی قابل توجهتری نسبت به عصاره آبی نشان داد. مکانیسم عملکرد گشنیز میتواند به افزایش در سطوح نورآدرنالین و سروتونین در هیپوکامپ و قشر جلویی مغز مرتبط شود. این مطالعه در سال 2011 انجام و نتایج آن در مجله International Journal of Research in Ayurveda and Pharmacy منتشر شد.
3- بهبود کیفیت خواب
عصارههای آبی، هیدروالکلی و روغن ضروری دانههای گشنیز فعالیت آرامبخش- خوابآور دارند. عصارههای آبی، هیدروالکلی و روغن ضروری دانههای گشنیز (100، 200، 400 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم) به طور داخل صفاقی در موشهای آلبینو جنس نر، 30 دقیقه قبل از تزریق پنتوباربیتال (مسکن یا خوابآور کوتاه اثر،40 میلی گرم بر کیلوگرم) به کار برده شدند. تأخیر در به خواب رفتن و طول مدت خواب ثبت شدند. عصاره آبی مدت زمان خواب ناشی از پنتوباربیتال را در دوزهای 200، 400 و 600 (میلی گرم بر کیلوگرم) طولانی کرد. عصاره هیدروالکلی در دوزهای 400 و 600 (میلی گرم بر کیلوگرم) زمان خوابیدن ناشی از پنتوباربیتال را در مقایسه با گروه تحت درمان با سالین افزایش داد. روغن ضروری مدت زمان خواب ناشی از پنتوباربیتال را فقط در دوز 600 (میلی گرم بر کیلوگرم) افزایش داد.
4- ضد تشنج
در سال 2000 اثرات ضد تشنج عصارههای آبی و اتانولی دانههای گشنیز در موشها به منظور ارزیابی کاربرد سنتی این گیاه مطالعه و نتایج آن در مجله Archives of Iranian medicine منتشر شد. آزمون پنتیلن تترازول (PTZ) برای تشخیص اثرات ضد تشنج استفاده شد.
هر دو عصاره های آبی و اتانولی شروع تشنجهای کلونیک (نوعی از تشنج) را به تأخیر انداخت و فعالیت ضد تشنجی عصاره های با دوز بالا (5 میلی گرم بر کیلوگرم) مشابه فنوباربیتال (قرصی برای درمان انواع مختلف صرع به خصوص در کودکان) در دوز 20 (میلی گرم بر کیلوگرم) در آزمون PTZ بود. نتایج تاکید دارند که عصاره های آبی و اتانولی دانه های گشنیز اثر مفیدی بر تشنج دارند.
5- ضد میکروب
اثر ضد باکتریایی عصارههای آبی و اتانولی بخشهای مختلف گشنیز در برابر 9 باکتری بیماریزای متفاوت که از ادرار، خون، مدفوع و مایع مغزی- نخاعی بیماران مختلف جداسازی شده بودند مطالعه شد. باکتریها شامل Burkhella capacia، اشرشیاکلی، آنتروباکتر کلواکه، Gamella morbillorum، استرپتوکوکهای آلفا – همولیتیک، کلبسیلا پنومونیه، پروتئوس میرابیلیس، استرپتوکوک پنومونی و سالمونلا تیفی بودند. عصاره آب سرد دانههای گشنیز اثر مهاری برعلیه برخی باکتریهای تحت آزمایش داشت. به عبارت دیگر، عصارههای اتانولی دانهها، برگها و ساقهها طیف وسیعی از فعالیت ضدباکتریایی را نشان دادند و بالاترین مقادیر ناحیه مهاری برعلیه باکتریهای کلبسیلا پنومونیه (Klebsiella pneumonia) و پروتئوس میرابیلیس (Proteus mirabilis) ثبت شد.
6- بهبود عملکرد مغز
اعتقاد بر این است که گشنیز میتواند برخی از درجات فراموشی را در کودکی که مادرش در طول بارداری گشنیز مصرف کرده، القاء نماید. مطالعهای با هدف ارزیابی اثر عصاره دانه گشنیز بر یادگیری در موشهای نسل دوم انجام و نتایج آن در سال 2011 در مجله Psychology Research and Behavior Management منتشر شد.
عصاره اتانولی 2 درصد گشنیز در روغن آفتابگردان به عنوان روغن حامل حل شد و به موشهای مادر در دوز 100 (میلی گرم بر کیلوگرم، درون صفاقی) در طول دوره شیردهی به مدت 25 روز در فواصل 5 روزه تزریق شد. پس از تغذیه موشهای نوزاد با شیر مادر، یادگیری آنها مورد ارزیابی قرار گرفت.
اگرچه عصاره گشنیز اثر منفی در کوتاه مدت (1 ساعت) پس از دوره آموزشی نشان داد ولی یادگیری موشها را در ارزیابیهای بعدی (24 ساعت و 1 هفته پس از دوره آموزشی) تقویت کرد. در نتیجه گشنیز یادگیری را در طول دوره زمانی کوتاه پس از آموزش بهبود نمیدهد، اما یادگیری پس از مصرف گشنیز در طولانی مدت میتواند بهبود یابد.
7- افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی
اثر پیش تغذیه با پودر دانه گشنیز (CSP) در سطح 10 درصد بر استرس اکسیداتیو ناشی از هگزا کلرو سیکلو هگزان (HCH) در کبد رت مطالعه و نتایج آن در سال 2001 در مجله Nutrition Research منتشر شد. پیش تغذیه با CSP افزایش در محتواهای دی اِنهای کونژوگه (CDS)، هیدروپراکسید و مالون دی آلدهیدِ (MDA) ناشی از HCH در کبد را کاهش داد. نتایج گزارش شده اثر آنتی اکسیدانی دانه های گشنیز را در برابر شکلگیری رادیکال های آزاد ناشی از HCH در کبد رت را استنباط می کنند.
در مطالعهای دیگر اثر آنتی اکسیدانی دانههای گشنیز در رتهای تغذیه شده با رژیم غذایی پرچرب مورد مطالعه قرار گرفت. کاهش قابل توجه در سطوح پراکسیدهای لیپید، اسیدهای چرب آزاد و گلوتاتیون، در مقایسه با گروه کنترل، مشاهده شد در حالیکه فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی افزایش یافت.
8- تنظیم کلسترول خون
عملکرد کاهنده لیپید و آنتی اکسیدانی گشنیز در خرگوش های تغذیه شده با کلسترول مورد بررسی قرار گرفت. تغذیه با کلسترول (500 میلی گرم / کیلوگرم/ وزن بدن/ روزانه) به مدت 120 روز افزایشی در سطوح کلسترول کل، فسفولیپید، تری گلیسرید، کلسترول LDL و کلسترول VLDL سرم ایجاد کرد در حالیکه نسبت کلسترول HDL به طور قابل توجهی نسبت به گروه کنترل کاهش یافت. تغییرات در پارامترهای آنتی اکسیدانی همزمان با افزایشی در پراکسیداسیون لیپید کبدی و کاهش در گلوتاتیون (GSH) و فعالیت کاتالاز رخ داد.
پس از درمان با عصاره متانولی 70 درصد گشنیز در دوز 500 (میلی گرم / کیلوگرم/ وزن بدن/ روزانه)، سطح پراکسیداسیون لیپید کاهش یافت درحالیکه محتوای گلوتاتیون و فعالیت کاتالاز بالارفت. پس از مصرف گشنیز کاهش در پروفایل لیپید سرم و افزایش نسبت HDL مشاهده شد. تغذیه با عصاره گشنیز دفع مدفوعی کلسترول و فسفولیپیدها را افزایش داد.
9- ضد التهاب
پتانسیل ضدالتهابی روغن گشنیز در آزمون The Ultraviolet (UV) Erythema در شرایط in vivo (درون بدن موجود زنده) بررسی شد. آزمون The Ultraviolet (UV) Erythema یکی از متداول ترین روش ها برای بررسی توانایی ضدالتهابی فرآورده های پوستی موضعی در شرایط in vivo است.
40 داوطلب در این مطالعه شرکت داده شدند. نواحی مورد آزمایش در پشت بدن تحت تابش اشعه فرابنفش B (UV-B) در دوزی مشخص قرار گرفتند. پس از آن، نواحی مورد آزمایش به مدت 47 ساعت با لیپولوسیون حاوی 0/5 یا 1 درصد روغن گشنیز تحت درمان قرار گرفتند.
هیدروکورتیزون (1 درصد) و بتامتازون والرات (0/1 درصد) در دارونما به عنوان نمونه کنترل مثبت استفاده شدند.
اثر مواد آزمون بر اِریتمای (قرمزی غیرطبیعی پوست در مواردی مانند التهاب) ناشی از اشعه UV پس از 48 ساعت اندازهگیری شد.
علاوه بر این، تحملپذیری پوست نسبت به فرآوردههای مورد آزمایش بر پوستی که تحت تابش نبود مورد ارزیابی قرار گرفت. در مقایسه با دارونما، لیپولوسیون حاوی 0/5 درصد روغن گشنیز به طور قابل توجهی اریتمای ناشی از فرابنفش را کاهش داد، اما تأثیر آن به اندازهی هیدروکورتیزون نبود. تحملپذیری پوست نسبت به هر دو غلظت روغن گشنیز بسیار عالی بود.
10- ضد درد
مطالعه ای با هدف بررسی نقش گشنیز بر درد حاد و مزمن با روش آزمون فرمالین در موشها انجام و نتایج آن در سال 2004 در مجله Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences منتشر شد.
در این مطالعه 35 موش آلبینو جنس نر در 5 گروه استفاده شدند. عصاره گشنیز (100 و 200 میلی گرم / کیلوگرم) یا سالین به طور داخل صفاقی 30 دقیقه پیش از آزمون فرمالین تزریق شدند. ملاکهای ارزیابی درد مدت زمان لیسیدن و بالا نگه داشتن پا در طی مراحل حاد (۵ دقیقه اول) و مزمن (۱۵ تا ۴۰ دقیقه) بعد از تزریق فرمالین (۲۵ میکرولیتر از محلول ۵%) در پنجه راست حیوان بود.
براساس نتایج عصاره گشنیز اثر ضد درد بر درد حاد و مزمن در هر دو دوز داشت اما دوز بالاتر مؤثرتر بود. بنابراین عصاره گشنیز می تواند درد حاد و مزمن ناشی از تزریق فرمالین را تعدیل کند.
11- تنظیم قند خون
دانههای گشنیز به عنوان دارویی سنتی برای درمان دیابت استفاده میشوند. ویژگی آنتی اکسیدانی و بهدام اندازی/ حبس رادیکالهای آزاد دانهها در شرایط آزمایشگاهی مطالعه شد و همچنین اثر مصرف دانهها بر استرس اکسیداتیو در کلیه رتهای دیابتی شده با استرپتوزوتوسین بررسی شد.
گنجاندن پودر دانه در رژیم غذایی منجر به پایین آمدن قابل توجه گلوکز خون و بالا رفتن سطوح انسولین در رتهای دیابتی شد. همزمان اثر مفید بر تعادل اکسیدان – آنتی اکسیدان در کلیه نیز مشاهده شد. افزودن پودر دانه گشنیز نه تنها فرایند آسیب پراکسیداسیونی را مهار کرد بلکه به طور قابل توجهی آنزیمهای آنتی اکسیدانی و سطوح آنتی اکسیدان را در رتهای دیابتی مجدد فعال کرد.
همچنین دانهها “فعالیت بهدام اندازی” در برابر سوپراکسیدها و رادیکالهای هیدروکسیل در روشی وابسته به غلظت نشان دادند.
مطالعات نشان دادند که تخریب جزایر پانکراس در رتهای دیابتی تحت درمان با پودر دانه گشنیز نیز کاهش یافت. نتایج نشان دادند که دانههای گشنیز علاوه بر ویژگیهای ضد قند خون بالا، ویژگیهای آنتی اکسیدانی نیز دارند.
12- بهبود عملکرد قلب و عروق
اثر پیشگیرانه گشنیز بر آسیب قلبی از طریق مدل سمیت قلبی ناشی از ایزوپروترنول (نوعی داروی قلبی) در رتهای جنس نر مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج آن در مجله Food and Chemical Toxicology منتشر شد. رتها با عصاره متانولی دانههای گشنیز در دوزهای 100، 200 یا 300 (میلی گرم بر کیلوگرم، خوراکی) به مدت 30 روز تحت درمان اولیه قرار گرفتند و پس از آن در 2 روز آخر به آن ها ایزوپروترنول (85 میلی گرم / کیلوگرم وزن بدن) داده شد.
رتهای درمان شده با ایزوپروترنول افزایش پراکسیداسیون لیپید، کاهش سطوح آنتی اکسیدانهای درونزا و ATPآزها در بافت قلبی همراه با افزایش لیپیدهای پلاسما و شاخصهای آسیب قلبی را نشان دادند. در رتهای تحت درمان اولیه با گشنیز (دوزهای 200 و 300 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن) نسبت به تمامی این تغییرات به طور قابل توجهی پیشگیری یا استقامت ایجاد شد. نتایج نشان دادند که عصاره متانولی گشنیز توانایی جلوگیری از انفارکتوس میوکاردی (حمله قلبی) را دارد.
13- تسکین زخم معده
اثر درمان اولیه با گشنیز بر صدمات مخاطی معده ناشی از سدیمکلرید، سدیمهیدروکسید، اتانول، ایندومتاسین و تجمع ترشحات اسیدی معده به دلیل انسداد پیلور (انسداد خروجی معده) در رتها بررسی شد. درمان اولیه در دوزهای خوراکی 250 و 500 میلی گرم بر کیلوگرم، باعث محافظت در برابر زخم معده و تجمع ترشحات اسیدی معده ناشی از انسداد پیلور شد.
اثر محافظتی در برابر آسیب ناشی از اتانول بر بافت معده میتواند به دلیل ویژگی حبس رادیکال آزاد ترکیبات آنتی اکسیدانی مختلف (لینالول، فلاوونوییدها، کومارین ها، کاتچین ها، ترپن ها و ترکیبات پلی فنولی) موجود در گشنیز باشد.
14- بهبود عملکرد کبد
اثر پودر دانه گشنیز (CSP) بر استرس اکسیداتیو ناشی از دی متیل هیدرازین (DMH) و سمیت در رتها بررسی شد. رت ها به مدت 12 هفته تحت درمان نگهداری شدند. نتایج نشان داد که مصرف DMH منجر به افزایش در پراکسیداسیون لیپید کبدی مرتبط با کاهش در سطوح گلوتاتیون (GSH)، فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، کاتالاز و گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز شد.
ترکیب پودر دانه گشنیز 10 درصد و دی متیل هیدرازین (DMH)، مالون دی آلدهید (MDA) را در بافت کبد به طور قابل توجهی در مقایسه با رتهایی که فقط دی متیل هیدرازین مصرف کردند، کاهش داد. کاهش در فعالیتهای سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز ناشی از DMH با مصرف پودر دانه گشنیز 10 درصد نرمال شد. ترکیب پودر دانه گشنیز و دی متیل هیدرازین (DMH) باعث کاهش قابل توجهی در مالون دی آلدهید و افزایش در فعالیت کاتالاز در مقایسه با گروه کنترل شد.
دانههای گشنیز باعث اثرات مفید از طریق کاهش استرس اکسیداتیو ناشی از دی متیل هیدرازین و افزایش در میزان عوامل آنتی اکسیدانی/ سمزدا در بافتها شد.
15- ادرارآور
فعالیت دیوریتیک (ادرارآور) حاد عصاره آبی دانه گشنیز در رتها ارزیابی شد. عصاره آبی دانه گشنیز از طریق تزریق داخل وریدی مداوم (120 دقیقه) در دو دوز (40 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم) در رتهای ویستار تحت بیهوشی به کار برده شد. فوروزماید (10 میلی گرم / کیلوگرم)، یک داروی استاندارد ادرارآور به عنوان داروی مرجع استفاده شد. دفع آب و الکترولیتها (سدیم، پتاسیم و کلراید) در ادرار و نرخ فیلتراسیون گلومرولی (برابر با دفع کراتینین) مشخص شد. عصاره آبی خام دانه های گشنیز میزان تولید ادرار، دفع الکترولیتها و نرخ فیلتراسیون گلومرولی را در روش وابسته به دوز افزایش داد. قابلیت فوروزماید به عنوان یک عامل “ادرارآور” و “دفعکننده املاح از طریق ادرار” بیشتر بود. به نظر میرسد مکانیسم عمل عصاره گیاه مشابه مکانیسم عمل فوروزماید باشد.
16- ترمیم و جلوگیری از پیری پوست
اثر محافظتی گشنیز در برابر ضایعات پوستی مشابه درماتیت تماسی (CD) ناشی از 2،4- دینیتروکلروبنزن در موش ها مطالعه شد. استفاده گشنیز در دوزهای 1-0/5 درصد بر پوست پشت بدن موشها، پیشرفت ضایعه پوستی مشابه درماتیت تماسی را مهار کرد. گشنیز پیشرفت این ضایعه پوستی را در موش ها از طریق تنظیم واسطههای ایمنی مهار کرد و میتواند درمان جایگزین مؤثری برای بیماریهای تماسی باشد.
17- افزایش قدرت باروری
اثر عصاره آبی دانه های گشنیز بر قدرت باروری در رتهای ماده مطالعه شد که شامل اثرات بر چرخه فحلی (مدت زمانی که در آن جنس ماده آماده باروری است)، لانه گزینی، از دست دادن رویان، سقط جنین، نقص جنین و سطوح پروژسترون سرم در روزهای 5، 12 و 20 بارداری بود. عصاره در دوزهای 250 و 500 (میلی گرم / کیلوگرم، خوراکی) در روش وابسته به دوز باعث اثر ضد لانه گزینی قابل توجهی شد اما باعث سقط کامل نشد. درمان حیوانات در طول روزهای هشتم تا دوازدهم و دوازدهم تا بیستم بارداری هیچ گونه فعالیت سقط جنین قابل توجهی نداشت.
تغییر قابل توجهی در وزن و طول جنینهای رتهای درمان شده با عصاره گشنیز وجود نداشت و مورد غیرطبیعی در اندامهای فرزندان متولد شده مشاهده نشد.
عصارهها باعث کاهش قابل توجه در سطوح پروژسترون سرم در روز پنجم بارداری شد که میتواند مسئول اثر ضد لانه گزینی عصاره گشنیز باشد.
18- تنظیم ضربان قلب
توانایی ضد آریتمی دانههای گشنیز در تاچی کاردیا (ضربان تند قلب) ناشی از باریم کلرید و برادیکاردی (کاهش ضربان قلب) ناشی از پتاسیم کلرید در رتها ارزیابی شد. ضربان قلب و نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) در طول دوره آزمایشی ثبت شد. تغییرات در شاخص های زیستی بیوشیمیایی قلبی نیز پارامترهای مورد مطالعه بودند.
در گروههای کنترل مثبت (باریم کلرید و پتاسیم کلرید)، شاخص های زیستی قلبی به طور قابل توجهی در سرم افزایش یافت. مطالعه در دو فاز “درمانی” و “پیشگیرانه” انجام شد. در هر دو موارد درمانی و پیشگیرانه، در گروه تحت درمان با دانه های گشنیز افزایش سطوح آنزیمها و شاخصهای زیستی قلبی که افزایش یافته بودند، با مصرف دانههای گشنیز به طور قابل توجهی کاهش یافتند.
الگوی الکتروکاردیوگرام نشان داد که گیاه مورد مطالعه توانایی ضد آریتمی بسیار خوبی در فاز درمانی دارد. توانایی ضد آریتمی در فاز پیشگیرانه نیز امیدوارکننده بود اما در مقایسه با فاز درمانی کمتر بود.
درمان رتها با گشنیز (100 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن) ضربان قلب را طبیعی کرد و آریتمی قلبی (اختلال در ریتم قلب) را کاهش داد.
19- ضد سرطان
اثر بیوشیمیایی دانههای گشنیز بر پارامترهای لیپید در سرطان کولون ناشی از 1،2- دی متیل هیدرازین (DMH) در رتها مطالعه شد. اثرات بیوشیمیایی دانههای گشنیز (پودر دانههای گشنیز 10 درصد افزوده شده به رژیم غذایی) بر پارامترهای لیپیدی بافت در رتهای مبتلا به سرطان کولون ناشی از 1،2- دی متیل هیدرازین (DMH) پس از 15 هفته و 30 هفته مطالعه شد. رژیم غذایی حاوی گشنیز فقط در مدت 15 هفته اولیهی مصرف ماده سرطانزا به رتها داده شد.
در این مطالعه در گروه DMH (گروه کنترل) کاهش در غلظت کلسترول، نسبت کلسترول به فسفولیپید و افزایش قابل توجه در سطح فسفولیپید در مقایسه با گروه مصرفکننده گشنیز مشاهده شد. گروه تغذیه شده با گشنیز افزایش بسیار زیادی در وزن خشک مدفوع، استرولهای خنثی و اسیدهای صفراوی مدفوع در مقایسه با گروه DMH داشت. بنابراین، گشنیز نقش محافظتی در برابر اثرات زیانآور حاصل از متابولیسم لیپید در سرطان کولون به صوت تجربی ایفا میکند.
20- بهبود عملکرد عصبی – شناختی
در سال 2013 اثر استنشاق روغن فرار گشنیز (1 درصد و 3 درصد، روزانه، به مدت 12 روز) بر عملکرد حافظه فضایی در مدل رت بیماری آلزایمر بررسی و نتایج آن در مجله Physiology & Behavior منتشر شد. قرار گیری در معرض روغن فرار گشنیز اثرات مثبت بر شکلگیری حافظه فضایی در رتهای مبتلا به آلزایمر داشت.
با بررسی شاخصهای استرس اکسیداتیو در بافت هیپوکامپی رتهای مبتلا به آلزایمر، افزایش قابل توجه در فعالیتهای خاص آنزیمهای سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، لاکتات دهیدروژناز (LDH) و کاهش در فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز (GPX) همراه با بالارفتن سطح مالون دی آلدهید (MDA) مشاهده شد.
روغن فرار گشنیز به طور قابل توجه باعث کاهش فعالیتهای خاص آنزیمهای SOD و LDH و افزایش فعالیت GPX شد و افزایش سطح MDA را تعدیل کرد.
بنابر نتایج این مطالعه میتوان گفت استنشاق روغن فرار گشنیز اختلال حافظه فضایی را از طریق کاهش استرس اکسیداتیو در هیپوکامپ رت کاهش میدهد.
21- تسریع کاهش وزن
دانه های گشنیز به طور سنتی برای پایینآوردن کلسترول استفاده می شوند. در مطالعهای سنگ کیسه صفرا در موش های آلبینو از طریق خوراکدهی آنها با رژیم غذایی پرچرب (HFD) به مدت 8 هفته ایجاد شد. به رژیم غذایی پرچربِ گروه تحت درمان، پودر دانه گشنیز 10 درصد افزوده شد. درصد افزایش وزن، سطوح کلسترول کل و درجه سنگ کلسترولی کیسه صفرا در حیوانات آنالیز شدند.
دانههای گشنیز در کاهش ایجاد سنگ کلسترولی کیسه صفرا، جلوگیری از کلسترول بالا و افزایش وزن بیش از حد در نمونه های حیوانی مورد آزمایش مؤثر بود. نتایج این مطالعه در سال 2018 در مجله Adv Res Gastroentero Hepato منتشر شد.
مواد مؤثر
1- لیپیدها:
- اسیدهای چرب (پتروسلینیک، لینولئیک، اولئیک، پالمیتیک، استئاریک، پالمیتولئیک، آلفا- لینولنیک و آراشیدیک اسیدها)؛
- استرول ها (استیگما استرول و بتاسیتوسترول)؛
- توکولها: توکوفرول (گاما-توکوفرول، دلتا-توکوفرول و آلفا- توکوفرول) و توکوترینول (گاما- توکوترینول، آلفا- توکوترینول، دلتا- توکوترینول).
2- روغن های ضروری :
- اجزاء اصلی (بیشتر): لینالول، آلفا-پینن، گاما-ترپینن، ژرانیل استات، کامفور، ژرانیول
- اجزاء فرعی (کمتر): بتا-پینن، کامفن، میرسن، لیمونن و …
3- ترکیبات محلول در آب:
مونوترپنوئیدها ، مونوترپنوئید گلیکوزیدها، مونوترپنوئید گلوکوزید سولفاتها و دو ترکیب گلیکوزیدی آروماتیک.
4- پلیفنولها:
- فنولیک اسیدها (گالیک، کلروژنیک، کافئیک، وانیلیک، p-کوماریک، فرولیک، رزمارینیک، o-کوماریک، ترانس-هیدروکسی سینامیک، سالیسیلیک و ترانس-سینامیک اسیدها)، فلاوونوییدها (کوئرستین-3-رامنوزاید، روتین تری هیدرات، لوتئولین، کوئرستین دی هیدرات، رزورسینول، کامپفرول، نارینجین، آپیجنین، فلاوون و کومارین)
- دانههای گشنیز حاوی تقریبا 11 گرم نشاسته، 20 گرم چربی، 11 گرم پروتئین و تقریبا 30 گرم فیبر خام به ازاء هر 100 گرم است.
دانستنی ها
- برگهای تازه شنبلیله که به طور متداول به عنوان Cilantro یا جعفری چینی (Chinese parsley) شناخته شدهاند، در نواحی شرقی برای پخت و پز و در سبک آشپزی هندی به عنوان طعمدهنده غذا یا برای پوشاندن بوی نامطبوع غذاهایی خاص به کار برده میشوند.
- در نوشتههای تاریخی گشنیز یکی از قدیمیترین ادویهها است. این گیاه توسط مصریان، یونانیان و رومیها برای مواردی مانند درمانهای دارویی منسوب به بقراط کشت شد.
- به نظر میرسد مصریان برای دانههای گشنیز بسیار ارزش قائل بودهاند چراکه آنها در مقبرههای سلسله بیست و یکم پیدا شدهاند.
- بریتانیاییها از مخلوط گشنیز با زیره و سرکه برای نگهداری گوشت استفاده میکردند.
- چینیها معتقدند افرادی که دانههای گشنیز مصرف میکنند، جاودانگی پاداش آنها خواهد بود.
- روغن دانه گشنیز در میان 20 روغن ضروری اصلی در بازار جهانی است.
- برای تولید موفقیتآمیز میوه گشنیز مجموع دما در طول دوره رویشی باید بیش از 1700 درجه سانتیگراد باشد و تنها دماهای بالا به همراه هوای خشک در طول دوره رسیدن، کیفیت قابل قبول میوهها را تضمین میکند.
- نان چاودار مشهور روسی به نام ” Borodinskij chleb” با گشنیز مزهدار میشود.
- گشنیز به کشورهای جنوب شرق آسیا از دو مسیر رسیده است: شکلهایی با میوههای بیضی از هند و 400 سال پس از میلاد مسیح، شکلهایی با میوههای کوچک گرد از چین. شکل هایی با میوههای بزرگ گرد تنها اخیرا از کشورهای مدیترانهای یا اروپایی معرفی شدهاند.
حد مجاز مصرف
در طب سنتی 5-1 گرم پودر دانه گشنیز 3 مرتبه در روز توصیه شده است. این میزان معادل دوز 71-14 (میلی گرم بر کیلوگرم) 3 مرتبه در روز برای یک شخص 68 کیلوگرمی (150 پوندی) است.
بهترین زمان مصرف
عوارض جانبی
گشنیز در مقادیر غذایی احتمالا ایمن است و برای بیشتر افراد در مقادیر دارویی مناسب زمانی که به صورت خوراکی مصرف میشود، ایمن به نظر میرسد.
بارداری و شیردهی: درحال حاضر اطلاعات معتبر کافی درباره ایمنی مصرف گشنیز وجود ندارد. اگر باردار یا شیرده هستید از مصرف آن پرهیز کنید.
آلرژیها: افرادی که به برنجاسف (mugwort)، تخم بادیان رومی، زیره سیاه، رازیانه، شوید یا گیاهان مشابه آلرژی دارند، ممکن است واکنش های آلرژیزا به گشنیز داشته باشند.
گشنیز می تواند حساسیت به خورشید را افزایش دهد. افزایش حساسیت به خورشید ممکن است شما را در معرض خطر بیشتر آفتاب سوختگیها و سرطان پوست قرار دهد. بنابراین، در بیرون از منزل لباسهای محافظتکننده و کرم ضدآفتاب استفاده کنید، به خصوص اگر پوست روشن دارید.
تماس گشنیز با پوست، می تواند باعث تحریک و التهاب پوست نیز شود.
یک گزارش از اسهال شدید، درد معده، تیرگی پوست، افسردگی، اختلال در قاعدگی و دهیدراسیون (کم آبی بدن) در یک زن که 200 میلی لیتر عصاره 10 درصد گشنیز را به مدت 7 روز مصرف کرد، وجود دارد.
دیابت: گشنیز می تواند سطوح قند خون را پایین آورد. اگر مبتلا به دیابت هستید و گشنیز مصرف میکنید، سطوح قند خونتان را با دقت کنترل کنید.
فشار خون پایین: گشنیز ممکن است فشار خون را کاهش دهد. این مسأله میتواند باعث افت فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون پایین شود. اگر فشار خون پایین دارید یا داروهایی برای کاهش فشار خونتان مصرف میکنید، با احتیاط از گشنیز استفاده کنید.
جراحی: گشنیز ممکن است قند خون را پایین آورد. نگرانیهایی در مورد امکان تداخل با کنترل قند خون در طی جراحی وجود دارد. مصرف گشنیز را حداقل 2 هفته پیش از جراحی متوقف کنید.
تداخل های دارویی احتمالی
داروهای ضد دیابت: گشنیز ممکن است قند خون را پایین آورد. داروهای دیابت نیز برای کاهش قند خون مصرف میشوند. مصرف گشنیز در مقادیر دارویی همراه با داروهای دیابت ممکن است باعث افت شدید قند خونتان شود. قند خونتان را با دقت کنترل کنید. ممکن است دوز داروی دیابتتان نیاز به تغییر داشته باشد.
برخی داروهای مورد مصرف برای دیابت شامل گلیمپراید (آماریل)، گلیبوراید، انسولین، پیوگلیتازون (اکتوز)، روزیگلیتازون (آواندیا)، کلرپروپامید (دیابینیز)، گلیپیزاید (گلوکُترول) و تولبوتامید (اَریناز) هستند.
داروهای ضد فشار خون بالا: گشنیز ممکن است فشار خون را کاهش دهد. مصرف گشنیز در مقادیر دارویی همراه با داروهای فشار خون بالا میتواند باعث افت شدید فشار خونتان شود.
برخی داروها برای فشار خون بالا شامل کاپتوپریل (کاپوتن)، اِنالاپریل (وازوتِک)، لوزارتان (کوزار)، والسارتان یا والزارتان (دیووان)، دیلتیازم (کاردیزِم)،آملودیپین (نورواسک)، هیدروکلروتیازید (هیدرو دیوریل)، فوروزماید (لاسیکس) هستند.
داروهای آرامبخش: گشنیز ممکن است باعث خواب آلودگی و کسلی شود. داروهایی که باعث خواب آلودگی میشوند، آرامبخش نامیده میشوند. مصرف گشنیز در مقادیر دارویی همراه با داروهای آرامبخش ممکن است باعث خواب آلودگی بیش از حد شود.
برخی داروهای آرامبخش شامل کلونازپام (کلونوپین)، لورازپام (آتیوان)، فنوباربیتال (دوناتال)، زولپیدم (آمبین) هستند.
کاربرد در طب قدیم
تمام بخشهای گشنیز قابل خوردن هستند، اگرچه هر کدام عطر و طعم و کاربردهای بسیار متمایزی دارند.
در نواحی شمالی پاکستان، گیاه کامل گشنیز کاربرد دارویی سنتی برای درمان نفخ شکم، دیسنتری (اسهال خونی)، اسهال، سرفه، ناراحتیهای معده، زردی و استفراغ دارد.
در طب سنتی هندی، گشنیز در موارد اختلال هضم، اختلال سیستم های تنفسی و ادراری کاربرد دارد؛ زیرا گشنیز فعالیتهای عرقآور، ادرارآور، تسکیندهنده نفخ شکم (بادشکن) و تحریککننده دارد.
در ترکیه دمنوشی از دانهها به عنوان هضمکننده و بادشکن و برای افزایش اشتها استفاده میشود.
گشنیز همچنین یکی از گیاهان دارویی است که به طور سنتی به عنوان دارویی برای هایپرگلایسمی (قند خون بالا) استفاده شده است و از این رو در برخی کشورها مانند عربستان صعودی، اردن و مراکش دمنوشی از دانههای گشنیز به عنوان ضد دیابت استفاده میشود. علیرغم استفاده از برگ های گشنیز در درمان دیابت که در طب سنتی ایران نیز توصیه شده، با این وجود مکانیسم کنترل قند خون بالا در افراد دیابتی به خوبی مشخص نشده است.
در طب آیورودا، مصرف منظم دانه گشنیز برای کاهش سطوح لیپید خون، درمان آرتریت و سایر اختلالات التهابی استفاده میشود. در فارماکوپه مراکش و فلسطین گشنیز به طور سنتی به عنوان یک ادرارآور یا برای درمان عفونتهای ادراری معرفی شده است. در طب سنتی ایران، کاربرد دارویی گشنیز برای جلوگیری از تشنج، اضطراب و بیخوابی سابقه طولانی دارد.
محصولات مرتبط
منابع
Laribi, B., Kouki, K., M’Hamdi, M., & Bettaieb, T. (2015). Coriander (Coriandrum sativum L.) and its bioactive constituents. Fitoterapia, 103, 9–26. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/273703840_Coriander_Corindrum_sativum_L_and_its_bioactive_constituents/link/568aba5008ae1e63f1fbe883/download
Basu, S., Zandi, P., Cetzal-Ix, W., & Sengupta, R. (2014). Apiaceae or Umbelliferae: The carrot and parsley family. Mark McGinley. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/264500419_Apiaceae_or_Umbelliferae_The_carrot_and_parsley_family
Khuram Shahwar, M., Hassan El-Ghorab, A., Anjum, F.M., Sadiq Butt, M., Hussain, S., & Nadeem, M. (2012). Characterization of Coriander (Coriandrum sativum L.) Seeds and Leaves: Volatile and Non Volatile Extracts. International Journal of Food Properties, 15(4), 736–747. Retrieved from
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10942912.2010.500068?src=recsys
Al-Snafi, A.E. (2016). A Review on Chemical Constituents and Pharmacological Activities of Coriandrum sativum. IOSR Journal of Pharmacy, 6(7), 17-42. Retrieved from
http://www.iosrphr.org/papers/v6i7V3/D067031742.pdf
Pathan, A.R., K.A. Kothawade, K.A., & Nadeem Logade, Mohd. (2011). Anxiolytic and Analgesic Effect of Seeds of Coriandrum sativum LINN. International Journal of Research in Pharmacy and Chemistry, 1(4), 1087-1099. Retrieved from http://www.ijrpc.com/files/000042.pdf
Sudha, K., Deepak, G., Sushant, K., Vipul, P., & Nilofer, N. (2011). Study of Antidepressant Like Effect of Coriandrum Sativum and Involvement of Monoaminonergic and Gabanergic System. International Journal of Research in Ayurveda and Pharmacy, 2(1), 267-270. Retrieved from https://www.ijrap.net/admin/php/uploads/404_pdf.pdf
Hosseinzadeh , H., & Madanifard, M. (2000). Anticonvulsant Effects of Coriandrum Sativum L. Seed Extracts in Mice. Archives of Iranian medicine, 3(3), 182-184. Retrieved from
https://www.researchgate.net/publication/285479612_Anticonvulsant_effect_of_coriander_sativum_L_seed_Extracts_in_Mice
Zargar-Nattaj, S.S., Tayyebi, P., Zangoori, V., Moghadamnia, Y., Roodgari, H., Jorsaraei, S.G., & Moghadamnia, A.A. (2011). The Effect of Coriandrum sativum Seed Extract on the Learning of Newborn Mice by Electric Shock: Interaction with Caffeine And Diazepam. Psychology Research and Behavior Management, 4, 13-9. Retrieved from
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22114531
Anilakumar, K.R., Nagaraj, N.S., & Santhanam, K. (2001). Effect of Coriander Seeds on Hexachlorocyclohexane Induced Lipid Peroxidation in Rat Liver. Nutrition Research, 21(11), 1455-1462. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0271531701003384
Taherian, A.A., Rashidy-Pour, A., Vafaei, A.A., Jarrahi, M., Miladi-Gorgi, H., Emami-Abarghooii, M., & Sadeghi, H. (2004). Effect of Aqueous Extract of the Coriandrum Sativum Seed on the Reduction of Acute and Chronic Pain in Mice. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences, 3(4): 243-249. Retrieved from
http://journal.rums.ac.ir/browse.php?a_id=32&sid=1&slc_lang=en
Deepa, B., & Anuradha, C.V. (2011). Antioxidant Potential of Coriandrum sativum L. Seed Extract. Indian Journal of Experimental Biology, 49(1), 30-38. Retrieved from
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21365993
Jabeen, Q., Jamshed, A., Zulfiqar, M., & Muhammad Farhan Rasheed, H. (2018). Pharmacological Evaluation of Coriander Seeds against High Fat Diet-Induced Cholelithiasis. Advanced Research in Gastroenterology and Hepatology, 8(5), 555750. DOI: 10.19080/ARGH.2018.08.555750. Retrieved from https://juniperpublishers.com/argh/pdf/ARGH.MS.ID.555750.pdf
Cioanca, O., Hritcu, L., Mihasan, M. &, Hancianu, M. (2013). Cognitive-enhancing and antioxidant activities of inhaled coriander volatile oil in amyloid β(1-42) rat model of Alzheimer’s disease. Physiology & Behavior, 120, 193-202. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23958472
H. Momin, A., S. Acharya, S., & V. Gajjar, A. (2012). Coriandrum sativum- Review of Advances in Phytopharmacology. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 3(5), 1233-1239. Retrieved from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.300.260&rep=rep1&type=pdf
Chithra, V., & Leelamma, S. (2000). Coriandrum sativum–Effect on Lipid Metabolism in 1,2-dimethyl hydrazine Induced Colon Cancer. Journal of Ethnopharmacology, 71(3), 457-63. Retrieved from https://www.cabdirect.org/cabdirect/abstract/20000315688
Rehman, N., Jahan, N., Khalil-ul-Rahman , Mahmood Khan, K., & Zafar, F. (2016). Anti-Arrhythmic Potential of Coriandrum sativum Seeds in Salt Induced Arrhythmic Rats. Pakistan Veterinary Journal, 36(4), 465-471. Retrieved from http://pvj.com.pk/pdf-files/36_4/465-471.pdf
Diederichsen, Axel. 1996. Coriander (Coriandrum sativum L.). Promoting the conservation and use of underutilized and neglected crops. 3. Institute of Plant Genetics and Crop Plant Research, Gatersleben/ International Plant Genetic Resources Institute, Rome. ISBN 92-9043-284-5. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/243055817_Coriander_Coriandrum_sativum_L
Jocher, A., Kessler, S., Hornstein, S., Schulte Mönting, J., & Schempp, C.M. (2005). The UV Erythema Test as a Model to Investigate the Anti-Inflammatory Potency of Topical Preparations–Reevaluation and Optimization of the Method. Skin Pharmacology and Physiology, 18(5), 234-240. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16015022
http://www.ipni.org/ipni/simplePlantNameSearch.do?find_wholeName=Coriandrum+sativum&output_format=normal&query_type=by_query&back_page=query_ipni.html
CORIANDER. WebMD. Retrieved from
https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-117/coriander
https://books.google.com/books?id=5WY08iuJyawC&pg=PA190&lpg=PA190&dq=coriander+is+native+to+southern+Europe+and+the+western+
Coriandrum sativum. MISSOURI BOTANICAL GARDEN. Retrieved from http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?taxonid=275984
Coriandrum sativum (coriander). CABI, Invasive Species Compendium. Retrieved from
https://www.cabi.org/isc/datasheet/15300
Coriander. Our herb garden. Retrieved from
http://www.ourherbgarden.com/herb-history/coriander.html
Retrieved from https://dir.indiamart.com/chennai/coriander-seed.html Retrieved from https://www1.agric.gov.ab.ca/$department/deptdocs.nsf/all/agdex121
March 07).(2016, What Is Coriander Good For?. Mercola, Take Control of Your Health. Retrieved from https://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2016/03/07/coriander-benefits.aspx
Coriander. emedicinehealth. Retrieved from
https://www.emedicinehealth.com/coriander/vitamins-supplements.htm#HowDoesItWork
Leave A Comment
You must be logged in to post a comment.