1- ضد افسردگی

در پژوهشی، 35 بيمار مبتلا به اختلال افسردگی عمده‌ی خفيف تا متوسط را بررسی کردند. این بیماران، به صورت تصادفی دارونما يا 375 ميلي گرم از عصاره‌ی آبی گل گاوزبان دريافت كردند. آنها، طی شش هفته بررسی شدند و نتایج نشان داد، در هفته‌هاي پایانی، عصاره‌ی گل گاوزبان نسبت به دارونما برتری داشت، البته اين اختلاف در هفته‌ی چهارم معني‌دار و در هفته‌ی ششم نزديك به معنی‌دار بود. عصاره‌ی گل گاوزبان در هيچ كدام از هفته‌ها بيش از دارونما عوارض جانبی ايجاد نكرد.

2- کاهش اضطراب و استرس

همچنین کارآزمایی بالینی با هدف بررسی اثربخشیِ عصاره‌ی آبی گل گاوزبان در درمان بیماران مبتلا به اختلال وسواسی ـ اجباری (33 بیمار) در یک دوره 6 هفته‌ای نشان داده است این عصاره، می‌تواند دارویی مؤثر و بی‌خطر برای درمان این‌گونه بیماران باشد؛ هرچند مطالعات بیشتری برای تأیید آن لازم است.عصاره آبی گل گاوزبان احتمالا با اثر بر سیستم سروتونرژیک سبب کاهش ناراحتی‌های اعصاب می‌شود.

3- تنظیم ضربان قلب

در پژوهشی به 10 گروه موش صحرايی نر به ترتيب 100 و 200 و 400 و 600 ميلی گرم بر كيلوگرم جوشانده‌ی گل‌گاوزبان و از هر یک از دوزهای گل گاوزبان توأم با 250 میلی گرم بر کیلوگرم لیمو عمانی به مدت 6 روز خورانده شد. در حالیکه، گروه كنترل آب دريافت می‌كردند. سپس ضربان قلب پیش و پس از تزريق فنيل اِفرين از طريق دم حيوان، با روش غير تهاجمی اندازه‌گيری شد. مصرف گل‌گاوزبان به همراه لیموعمانی، موجب كاهش ضربان قلب پايه و ضربان قلب پس از تزريق فنیل اِفرین شد. بيشترين اثر مربوط به عصاره‌ی ليمو عمانی و گل‌گاوزبان با دوز 100ميلي‌گرم بر كيلوگرم بود و بين گروه دم‌كرده‌ی گياهان مزبور و گروه كنترل، از نظر ضربان قلب پايه، اختلاف معنی‌داري وجود داشت. خاصيت پايين‌آورندگی ضربان قلب اين عصاره‌ها بيش از خاصيت پايين‌آورندگی فنيل‌ اِفرين با دوز  6886 ميلی‌گرم بر كيلوگرم بود. یافته‌های این آزمایش نشان می‌دهد مصرف دم‌كرده‌ی گل گاوزبان سبب افزایش فشار خون به ویژه در فشار خون بالا می‌شود ولی مصرف آن به همراه لیمو عمانی برای كاهش ضربان قلب مفید است.

4- ضد تشنج

در پژوهشی اثر ضد تشنجی عصاره‌ی متانولی گل گاوزبان ایرانی بر تشنج ناشی از پیکروتوکسین در موش‌های سوری بررسی شد. ابتدا حیوانات از طریق تزریق داخل صفاقی دوزهای مختلفِ عصاره‌ی این گیاه، پیش درمانی شدند و پس از 20 دقیقه به آنها پیکروتوکسین تزریق شد، سپس میزان تأثیر عصاره در تغییر زمان شروع حملات تشنجی، دوام تشنج‌ها و زمان مرگ ناشی از پیکروتوکسین در گروه‌های داوطلب و شاهد اندازه‌گیری و مقایسه شد. مطالعات فیتوشیمیایی، وجود فلاونوئیدها را در این گیاه نشان داده و ثابت شده است که این ترکیب ها مـی‌تواننـد بـا اتصـال بـه گیرنـده‌هـای بنزودیازپینی، اثری مشابه آنها از خود بـر جـای گذارنـد. در ایـن مطالعـه، نتایج به دسـت آمـده، نشـان داد کـه عصـاره‌ی متـانولی گل گاوزبان در موش سوری، آثار ضـد تشنجی دارد. عصاره‌ی این گیاه، زمـان شـروع تشـنج را نسبت به گروه شاهد که فقط پیکروتوکسـین دریافـت کردنـد، بـه میــزان چشمگیری بــه تــأخیر انداخت.

5- ترمیم و جلوگیری از پیری پوست

پژوهشی منتشر شده در  فصلنامه‌ی دانشگاه علوم پزشکی لرستان اثر گل گاوزبان بر بهبودی و عود درماتیت اتوپیک (یک بیماری مزمن پوستی) را بررسی کرد. اين مطالعه برای مقايسه‌ی تأثير كورتون و عصاره‌ی گل گاوزبان بر بهبودي و عود ضايعات كودكان مبتلا به درماتيت اتوپيك انجام گرفت. در این کارآزمایی بالینی دو گروه 25 نفره (کودکان تا 12 سال) بیمار مبتلا به درماتیت اتوپیک به طور تصادفی انتخاب و به صورت یک در میان برای آن‌ها کورتون موضعی یا عصاره‌ی گل گاوزبان تجویز شد. یافته‌های این بررسی 20 روز پس از شروع درمان مشخص کرد كه ميزان بهبودي در پاسخ به مصرف عصاره‌ی گل گاوزبان 72 درصد (خوب)، 4 درصد (متوسط) و 24 درصد (ضعيف) بوده است. در حاليكه با مصرف كورتون، میزان بهبودی، 24 درصد (خوب)، 12 درصد (متوسط) و 64 درصد (ضعيف) بود. ضايعات پوستی هم، پس از مصرف عصاره و تا 10 روز پس از قطع مصرف آن اصلا عود نداشت؛ در حاليكه پس از استفاده‌ی كورتون موضعی، 64 درصد عود متوسط و 36 درصد عود كم مشاهده شد. با توجه به نتایج به دست آمده به دلیل میزان بیشتر بهبودی و عود کمترِ بیماری با عصاره‌ی گل گاوزبان نسبت به کاربرد داروی کورتون می‌توان از عصاره‌ی این گیاه در درمان درماتیت پوستی استفاده کرد.

گل گاوزبان به درمان آکنه، اگزما و پسوریازیس کمک می‌کند. مطالعات حیوانی نشان داد که اختلالات پوستی ناشی از عدم تعادل اسیدهای چرب می‌تواند با این گیاه درمان شود.  براساس نتایج پژوهشی منتشر شده در مجله‌ی British Journal of Nutrition  در سال 2009، مصرف روغن گل گاوزبان سبب کاهش التهاب و قرمزی پوست در زنان شد.

6- کاهش التهاب مفاصل

پژوهشی به منظور بررسی عصاره‌ی گل گاوزبان در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید انجام شد. در این کارآزمایی بالینی دو سوکور، به مدت 24 هفته، به 37 فرد مبتلا به آرتریت روماتوئید، به میزان 4/1 گرم در روز عصاره‌ی گل گاوزبان داده شد. نتایج این بررسی نشان داد که مصرف روغن بذرگل گاوزبان علائم بالینی آرتریت را در این افراد بدون ایجاد عوارض جانبی کاهش داد. 

شواهدی وجود دارد که برخی افراد به دنبال درمان منظم با روغن گل گاوزبان به مدت 6 هفته، کاهش در درد مفصل، تورم و شدت حساسیت را مشاهده می‌کنند. گاما- لینولنیک اسید (GLA) یک ترکیب ضدالتهابی قوی در برخی از روغن‌های گیاهی است. مطالعات نشان می‌دهد که روغن گل گاوزبان که حاوی سطح بالایی از اسید چرب گاما-لینولنیک اسید (GLA) است، پس از وارد شدن به بدن به ماده‌ای به نام دی‌هومو-گاما-لینولئیک اسید(DGLA)  تبدیل می‌شود. این ترکیب با مهار سنتز لکوترین به کاهش التهاب در بدن کمک می‌کند.

7- بهبود عملکرد کلیه

پژوهشی با هدف تعيين تأثير مصرف دمكرده‌ی گل گاوزبان بر بيوشيمي ادرار و خون بيماران غير دياليزي مبتلا به نارسايي كليه انجام گرفت. در اين كارآزمايي باليني يك گروه 25 نفره از بيماران بالغ مبتلا به نارسایی مزمن کلیه (CRF) به طور تصادفي انتخاب و براي آنها دمكرده‌ی گل گاوزبان به مدت يك هفته، روزي دوبار هر بار 70 گرم تجويز شد. بهبودي نسبي و پيشگيري از شدت نارسايي مزمن كليه با افزايش ميزان تصفيه‌ی گلومرولي (GFR، معیاری برای ارزیابی کلی فعالیت دفعی کلیه‌ها) مشخص شد. استفاده از دمكرده‌ی گل گاوزبان دو بار در روز به مدت يك هفته، نشان داد كهGFR  بيماران به ميزان كاملا مشخصی افزايش يافته است. از ديگر شاخص‌هاي بهبودي و كنترل پيشرفت CRF، كاهش ميزان فشار خون و وزن بيماران است زيرا تجمع مايعات در بدن سبب افزايش اين دو شاخص مي‌شود. در اين مطالعه پس از مصرف گل گاوزبان، كاهش مشخصي در ميزان فشار خون و وزن بيماران مشاهده شد. براساس نتايج اين بررسي، دفع كراتينين، سديم و فسفر ادرار بيماران، افزايش يافت كه نشانه‌هاي خوبي از تأثير مصرف این گياه بود. با توجه به بی‌عارضه بودن گياه و تأثير مصرف خوراكي آن بر بهبود برخي معيارهاي عملكرد كليه مثل افزايش GFR، مي‌توان مصرف دمكرده­ی آن را به بيماران مبتلا به نارسايي کلیوی خفيف تا پيشرفته توصيه کرد. براساس پژوهش دیگری از اينگرام و همكارانش، روي موش‌هاي آزمایشگاهی در اُنتاريوی كانادا، پس از 7 روز مصرف خوراكي روغن بذر گاوزبان، التهاب و صدمه‌های گلومرولي و اسکروز كاهش يافته بود.

8- تنظیم قند خون

پس از بررسی تأثیر عصاره‌ی هیدروالکلی گیاه گل گاوزبان بر روی سطح گلوکز خون، پژوهشی در مجله‌ی علمی، پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی زنجان منتشر شد. در این مطالعه تأثیر گل گاوزبان روی 30 موش صحرایی نر دیابتی شده،  به صورت تزریق داخل صفاقی عصاره گل گاوزبان (در دوزهای 100، 400 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم)، به مدت 30 روز بررسی شد. سطح انسولین درحیوانات تحت تیمار با دوزهای 400 و 600 میلی گرم برکیلوگرم عصاره‌ی گل گاوزبان نسبت به گروه دیابتی افزایش معنی‌داری را نشان داد. این مطالعه ثابت کرد که عصاره‌ی گل‌گاوزبان ایرانی دارای اثر کاهندگی قند‌ خون است. همچنین سطوح تری‌گلیسرید، کلسترول کل و کلسترول بد در همه‌ی گروه‌ها به صورت وابسته به دوز کاهش یافت، که این کاهش در دوزهای 400 و600 میلی‌گرم در کیلوگرم از عصاره در مقایسه با گروه کنترل دیابتی معنی‌دار بود. این اثرها احتمالا به دلیل وجود ترکیباتی چون فلاونوئیدها، ساپونین‌ها، پلی فنول‎ها و آنتی‌اکسیدان‌ها است.

9- ضد سرطان

تحقیقات نشان می‌دهد که گیاه گل گاوزبان، خواص آنتی اکسیدانی و ضد جهش‌زایی دارد که با رشد سلول‌های سرطانی مبارزه می‌کند. در مطالعات آزمایشگاهی روغن گل گاوزبان فعالیت‌های سیتوتوکسیک را که به طور چشمگیری طول عمر سلول‌های سمی را کوتاه می‌کنند درحالیکه طول عمر سلول های سالم میزبان را طولانی، نشان داد. مکمل‌ روغن گل گاوزبان برای محافظت از DNA سلول و درمان طبیعی سرطان توصیه می‌شود؛ چرا که این گیاه قادر است آسیب ژنتیکی اکسیداتیو را که باعث پیشرفت التهاب و بیماری می‌شود، کاهش دهد.

گل گاوزبان ايرانی مواد مؤثر فراوانی از قبيل تانن، موسيلاژ، تركيبات فنلي، مواد قندي، فلاونوئيد و مقدار كمي آلكالوئيد دارد. در اين گياه، 3 تا 5 درصد موسيلاژ، 0/15 درصد فلاونوئيد و 13/43 درصد آنتوسيانين با آگليكون دلفيدين و سيانيدين وجود دارد. مقدار ناچيزی آلكالوئيد از دسته ی پيروليزيدين هم در این گیاه یافت می‌شود.

 دانستنی ها

• در افسانه های رومی آمده است که اگر زنی مقدار کمی از گل گاوزبان را در نوشیدنی مردی بریزد به او شجاعت می دهد.
• هومر شاعر و مورخ یونانی گل گاوزبان را شادی آور و غم زدا دانسته است.
• گل گاوزبان ها به خانواده گاوزبانیان (Boraginaceae) تعلق دارند.
• گل گاوزبان با نام علمی E. amoenum از لحاظ جنس و گونه با گل گاوزبان با نام علمی B. officinalis تفاوت دارد.
• براساس برخی منابع گل های گل گاوزبان ایرانی (E. amoenum) حنایی- قرمز و به شکل قیف است که بعد از خشک شدن به رنگ بنفش – آبی در می آیند؛ درحالیکه، در منابع دیگر اینگونه ذکر شده است که گل های آبی روشن و ستاره ای شکل دارند. 

 بهترین زمان مصرف

دو ساعت بعد یا قبل از غذا

 حد مجاز مصرف

دوز 2 گرم از گیاه خشک شده در 1 فنجان آب جوش 3 مرتبه در روز توصیه شده است.

عوارض جانبی

کودکان: مصرف خوراکی روغن بذر گل گاوزبان در مقادیر مناسب ایمن به نظر می‌رسد. مصرف خوراکی محصولات روغن بذر گل گاوزبان که حاوی پیرولیزیدین آلکالوییدها (PA) هستند، احتمالا ناایمن است.

بارداری و شیردهی: مصرف روغن بذر گل گاوزبان در دوران بارداری و در طول دوران شیردهی احتمالا ناایمن است. ضروری است که از مصرف محصولات روغن بذر گل گاوزبان که حاوی پیرولیزیدین آلکالوییدها (PA) هستند، اجتناب شوند. ترکیبات PA برای مادر خطرناک هستند و می‌توانند باعث بیماری کبدی جدی و سرطان شوند. همچنین این ترکیبات برای نوزاد خطرناک هستند چراکه می‌توانند باعث نقص مادرزادی شوند؛ همچنین می‌توانند به شیر مادر منتقل شوند. محققین مطمئن نیستند که محصولات گل‌گاوزبان که به عنوان فاقد PA  (PA-free) گواهی می‌شوند، در طول بارداری و شیردهی ایمن باشند. بهتر است موارد ایمنی رعایت شود و در این دوران از مصرف گل گاوزبان پرهیز شود.

اختلالات خونریزی: نگرانی‌های وجود دارد مبنی براینکه روغن بذر گل گاوزبان ممکن است مدت زمان خونریزی را طولانی کند و خطر کبودی و خونریزی را افزایش دهد. اگر اختلالات خونریزی دارید، گل گاوزبان را با احتیاط مصرف کنید.

بیماری کبد: محصولات گل گاوزبان حاوی ترکیبات هپاتوتوکسین پیرولیزیدین آلکالوییدها هستند که می‌توانند بیماری کبد را بدترکنند.

جراحی: گل گاوزبان ممکن است خطر خونریزی را حین جراحی و بعد از آن افزایش دهد. حداقل 2 هفته قبل از جراحی مصرف گل گاوزبان را متوقف کنید.

 تداخل های دارویی احتمالی

داروهایی که تجزیه سایر داروهایی که توسط کبد تجزیه می‌شوند (داروهای تجزیه شونده با آنزیم کبدی سیتوکروم (P450)) را افزایش می‌دهند: گل گاوزبان توسط کبد تجزیه می‌شود.برخی ترکیبات شیمیایی که هنگام تجزیه روغن بذر گل‎گاوزبان شکل می‌گیرند، می‌توانند مضر باشند. داروهایی که باعث تجزیه کبدی روغن بذر گل گاوزبان می‌شوند می‌توانند باعث افزایش اثرات سمی ترکیبات شیمیایی روغن بذر گل گاوزبان شوند. برخی از این داروها عبارتند از کاربامازپین (تِگرِتول)، فنوباربیتال، فنی‌توئین (دیلانتین)، ریفامپین، ریفابوتین (میکوبوتین) و ریفابوتین (میکوبوتین).

داروهایی که لخته شدن خون را آهسته می‌کنند (داروهای ضدانعقاد/ضد پلاکت): روغن بذر گل گاوزبان ممکن است لخته شدن خون را آهسته کند. مصرف هم زمان آن با داروهایی که آنها هم لخته شدن خون را آهسته می‎کنند، ممکن است احتمال کبودی و خونریزی را افزایش دهد. این روغن حاوی گاما لینولنیک اسید (GLA) است که می‌تواند لخته شدن خون را آهسته کند. برخی داروهایی که لخته شدن را آهسته می‌کنند عبارتند از  آسپرین، کلوپیدوگرل (پلاویکس)، دیکلوفناک (ولتارن، کاتافلام)، ایبوپروفن (ادویل، موترین)، ناپروکسن (آناپروکس، ناپروسین)، دالتپارین (فراگمین)، اِنوکساپارین (لوونوکس)، هپارین و وارفارین (کومادین).

داروهای مورد استفاده در زمان جراحی (داروی بیهوشی): روغن بذر گل گاوزبان ممکن است با داروهای مورد استفاده در طول جراحی تداخل ایجاد کند. محصولات طبیعی که پیش از جراحی مصرف کرده‌اید را به پزشکتان اطلاع دهید.  حداقل 2 هفته پیش از جراحی مصرف روغن بذر گل‌گاوزبان را متوقف کنید.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): NSAIDsداروهای ضدالتهابی هستند که برای کاهش درد و تورم استفاده می‌شوند. روغن بذر گل گاوزبان نیز به عنوان یک ضد التهاب استفاده می شود. داروهایNSAIDsو روغن بذر گل گاوزبان با هم برای ارتریت روماتوئید استفاده می‌شوند. اما به نظر می‌رسد روغن بذر گل ‌گاوزبان مکانیسم اثرگذاری متفاوت نسبت به این داروها دارد. برخی محققین فکر می‌کنند که مصرف این داروها همراه با روغن بذر گل گاوزبان ممکن است اثربخشی این روغن را کاهش دهند. برخی از داروهایNSAIDs  عبارتند از ایبوپروفن (ادویل، موترین، نوپرین)، اندومتاسین (ایندوسین)، ناپروکسن (آلو، آناپروکس، ناپرلان، ناپروسین)، پیروکسیکام (فلدِن) و آسپرین.

 کاربرد در طب قدیم

 در طب سنتی ایرانی گل گاوزبان، لسان الثور نامیده شده است. طبع این گیاه گرم و خشک ذکر شده است. در متون سنتی ایرانی گل های آن برای درمان نگرانی، سرفه، تنگی نفس، گلودرد، آنفلوآنزا (گریپ) و ذات الریه (پنومونی) استفاده می شوند. برخی اثرات دیگر مانند اثربخشی در مالیخولیا، وسواس، ترس و یرقان (زردی) برای این گیاه ذکر شده است. گل های آن به عنوان عامل مهیج و نیروبخش برای قلب، کبد، روان و مغز شناخته شده‌اند. همچنین برای درمان سنگ های کلیه (نفرولیتیتازیس) نیز ذکر شده است.

محصولات مرتبط

 

 

برای خرید دمنوش گل گاوزبان و به لیمو و زیرفون و سنبل الطیب کیسه ای نیوشا بر روی عکس کلیک کنید

 منابع

¹عماد، م.، غیبی، ف.، رسولی، س.م.، خانجانزاده، ر.، و محمدی جوزانی، س. (1391). گیاه دارویی – صنعتی گل گاوزبان. تهران: پونه.

²M. Grieve. Borage. Botanical.com. retrieved from http://www.botanical.com/botanical/mgmh/b/borage66.html

³Efficacy of Aqueous Extract of Echium amoenum L. In The Treatment of Mild to Moderate Major Depressive Disorder: A Randomized Double Blind Clinical Trial. Journal of Medicinal Plants, 3(10), 61-70. Retrieved from https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?FID=54113831008

 

⁴سياح برگرد، م.، بوستاني، ح.، سياح، م.، فضيله، ف.، كمالي نژاد، م.، و آخوندزاده، ش. (1384). اثربخشي عصاره آبي گل گاوزبان (Echium amoenum L.) در درمان اختلال وسواسي ـ اجباري. فصلنامه گياهان دارويي، 4(15)، 50-43. قابل دسترس از: jmp.ir/article-1-697-fa.pdf

⁵Hamidi, E.M., Khaksari, M., & Hojabri, K.H. (2011). The Effects of Aqueous Extracts of Echium Amoenum and Citrus Aurantiflia on Blood Pressure and Heart Rate Before and After Phynelephrine Injection in Rat. Journal of Kerman University of Medical Sciences, 18(4), 349-357. Retrieved from  http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?id=136462

 

⁶Hosseini, A., & Shariatifar, N. (2004). Effects of Methanolic Extract of Echium amoenum Fisch & Mey on Seizure Induced by Picrotoxin in Mice.Horizon Med Sci, 10(2), 20-25. Retrieved from http://www.sid.ir/fa/vewssid/j_pdf/65013830204.pdf

⁷Rezaei, K., Tarahi, M.J., Jebreili, R., Delfan, B., & Meshkat M.H. (2004). A Comparison of Effects on Healing and Recurrence from Atopic Dermatitis Borage Tea vs. Corton. Yafteh, 6(21), 19-24. Retrieved from http://www.sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/67413832103.pdf

 

⁸Mercola. (2016, December 6). Learn How Borage Oil May Help Banish Inflammation. ProHealth.com. Retrieved from https://www.prohealth.com/library/learn-how-borage-oil-may-help-banish-inflammation-40834

 

⁹De Spirt, S., Stahl, W., Tronnier, H., Sies, H., Bejot, M., Maurette, J.M., & Heinrich, U. (2009). Intervention with Flaxseed and Borage Oil Supplements Modulates Skin Condition in Women. British Journal of Nutrition, 101(3), 440-445. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18761778

¹⁰Borage.Drugs.com, Know more. Be sure. Retrieved from  https://www.drugs.com/npp/borage.htm

 

¹¹Leventhal, L.J., Boyce, E.G., & Zurier, R.B. (1993). Treatment of Rheumatoid Arthritis with GammalinolenicAcid. Annals of Internal Medicine, 119(9), 867-73. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8214997

¹²Levy, J. (2017, October 9). 7 Borage Oil Benefits for Skin, Arthritis and Inflammation. Dr. Axe, FOOD is MEDICINE. Retrieved from https://draxe.com/borage-oil

 

¹³رضايی، ک.، شاهرخي، س.س.، داوودزاده، م.، و طراحي، م.ج. (1383). تأثير دمكرده گل گاو زبان بر بيوشيمي ادرار و خون بيماران با نارسايي مزمن كليه غير دياليزي. یافته، فصلنامه دانشگاه علوم پزشكي لرستان، 6(20)، 15-11. قابل دسترس از: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?FID=67413832002

¹⁴Mahmoudi, M., Shahidi, S., Golmohammadi, H., & Mohammadi, S. (2015). The Effect of Echium amoenum Hydro-Alcoholic Extract on Blood Glucose level, Lipid Profile and Lipoproteins in Streptozotocin-induced Diabetic Male Rats. Journal of Zanjan University of Medical Sciences, 23(97), 72-81. Retrieved from http://zums.ac.ir/journal/browse.php?a_id=3089&sid=1&slc_lang=fa

¹⁵Pagliaro, K., & Under, F. (2011, January 21). ALL ABOUT BORAGE. PERMACULTURE RESEARCH INSTITUTE. Retrieved from https://permaculturenews.org/2011/01/21/all-about-borage/

 

¹⁶Higgledy, B. BORAGO OFFICINALIS. BORAGE. HIGGLEDY GARDEN.Retrieved from http://higgledygarden.com/2015/01/16/borago-officinalis-borage

 

¹⁷Nouri, M., Farajdokht, F., Torbati3, M.A., Ranjbar, F., Hamedyazdan, S., Araj-khodaei, M., & Sadigh-Eteghad, S. (2019). A Close Look at Echium amoenum Processing,Neuroactive Components, and Effects onNeuropsychiatric Disorders.Galen Medical journal, 8:e1559. Retrieved from https://www.gmj.ir/index.php/gmj/article/view/1559  

 

¹⁸Patocka1, J., & Navratilova, Z. (2019). Bioactivity of Echium Amoenum: A Mini Review. Biomedical Journal of Scientific & Technical Research, 20(2), 14915- 14917. Retrieved from https://biomedres.us/pdfs/BJSTR.MS.ID.003429.pdf

¹⁹BORAGE. WebMD. Retrieved from http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-596-borage.aspx

²⁰Azizi, H., Ghafari, S., Ghods, R., Shojaii, A., Salmanian, M., Ghafarzadeh, J. (2018). A Review Study on Pharmacological Activities, Chemical Constituents, and Traditional Uses of Echium amoenum. Pharmacognosy Reviews, 12(24), 208-213.Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/328308100